საქართველო, როგორც რეგიონული სავაჭრო ჰაბი და საერთაშორისო ტურისტული მიმართულება, Covid-19-ის პანდემიის წინაშე განსაკუთრებულად დაუცველი აღმოჩნდა. თუმცა, ის პანდემიას გამორჩეულად კარგად გაუმკლავდა და ახალი ინფიცირების შემთხვევების მიხედვით კავკასიასა და ცენტრალურ აზიაში ყველაზე დაბალი მაჩვენებლებით გამოირჩევა. ღია ეკონომიკის ხანგრძლივი ისტორია და კარგი მმართველობა, ჩანს, შედეგებს იმკის. ეკონომიკური აქტივობის ტემპის ზრდასთან ერთად, საქართველოს აქვს უნიკალური შესაძლებლობა მეტად დივერსიფიცირებული და ინკლუზიური ეკონომიკური ზრდის ახალი ეტაპი დაიწყოს.

ვირუსის გავრცელების შეკავებაში საქართველოს ფარდობითი წარმატება ადრიანად მიღებულმა ზომებმა და ეფექტიანმა აღსრულებამ განაპირობა. დაავადების პირველი შემთხვევებისთანავე ქვეყანამ აეროპორტებში შემომავალი მგზავრების შემოწმება დაიწყო  და მიმოსვლის წესები გაამკაცრა. ეროვნულმა ბანკმა სწრაფად შეამსუბუქა რეგულაციები და წარმატებით მოახერხა გაცვლითი კურსის დასტაბილურება, ხოლო კომერციულმა ბანკებმა კლიენტებს სასესხო ვალდებულებები გადაუვადეს.

მიუხედავად ამისა, პანდემიის ეკონომიკური ზემოქმედება მძიმეა, განსაკუთრებით ოჯახებისა და მცირე მეწარმეებისთვის. საქართველომ შეძლო ადრინდელი კრიზისების, მათ შორის, გლობალური ფინანსური კრიზისისა და 2008 წელს რუსეთთან  დაპირისპირების გამოცდილების გათვალისწინება ოჯახების, უმუშევრებისა და ბიზნესების  დახმარების აუცილებლობის თვალსაზრისით.

პანდემიაზე რეაგირებამ ფისკალური დეფიციტი გააჩინა, მთლიანი შიდა პროდუქტის თითქმის 8% შეადგინა, თუმცა,  კრიზისამდე შექმნილმა ფისკალურმა და სავალუტო ბუფერებმა ეკონომიკური შოკების შერბილებას შეუწყო ხელი. ქვეყნის მთავარი ინსტიტუციები, განსაკუთრებით ისინი, რომლებიც ეკონომიკის პოლიტიკაზე აგებენ პასუხს, კომპეტენტურობისა  და ძლიერი მმართველობის რეპუტაციით სარგებლობენ.

საქართველოსადმი ნდობამ ხელი შეუწყო მის  განვითარების პარტნიორებს, სწრაფად შეედგინათ მთავრობის საპასუხო  ქმედებების მხარდამჭერი ფინანსური პაკეტი, მათ შორის 100 მილიონი აშშ დოლარის ოდენობის სესხი აზიის განვითარების ბანკიდან პანდემიის შესაჩერებლად, მოწყვლადი ჯგუფების სასიცოცხლო საშუალებების  შესანარჩუნებლად და კერძო სექტორის დასახმარებლად.

მთავრობას სურს დახმარება ყველაზე მოწყვლად ფენას გაუწიოს და არსებული მექანიზმების მეშვეობით შეირჩეს შინამეურნეობები რომელთაც ეკუთვნით ფულადი დახმარება, ხოლო საპენსიო სისტემის გამოყენებით 70 წელს გადაცილებულთათვის მეტი დახმარების გაწევა ხორციელდება.

როგორც უკვე აღინიშნა, წნეხი საჯარო ფინანსებზე მნიშვნელოვნად გაიზრდება და საჯარო ვალის კოეფიციენტი მთლიან შიდა პროდუქტთან მიმართებით 44.5%-დან 2019 წელს 62.5%-მდე გაიზრდება 2020 წელს. კიდევ მეტი ყურადღება უნდა დაეთმოს სესხის ეფექტიანობას და პროგრამების და მიმდინარე რეფორმების ფარგლებში მიზნობრივ და ეფექტიან ხარჯვას საჯარო სერვისების გასაუმჯობესებლად.

ფოტო: აზიის განვითარების ბანკის ფოტოები

აღნიშნული, ეკონომიკის ისეთი აღდგენის საფუძველს ქმნის, რომელსაც საქართველოს ძლიერ მხარეებზე დაყრდნობით ახალი გზის გაკვალვა ძალუძს უფრო დიდი მედეგობისა და ინკლუზიური განვითარებისკენ. ჩვენ ეკონომიკის შემდგომი ზრდისთვის ხუთი  მიმართულება გამოვყავით.

პირველი, ქვეყანამ ხელი უნდა შეუწყოს კერძო სექტორს მედეგი ფინანსური სისტემის შენარჩუნებით. საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა უკვე დართო ნება კომერციულ ბანკებს, არსებული კაპიტალის  ბუფერები უკეთ გამოიყენონ სასესხო ოპერაციებისთვის და დანაკარგების წინააღმდეგ დაცვის მექანიზმად. ლიკვიდურობისთვის სხვა საშუალებებიც გამოიყენება, რაც სარგებლის განაკვეთის გაზრდისგან იცავს კლიენტებს, განსაკუთრებით – მცირე და საშუალო მეწარმეებს. ეს უზრუნველყოფს კრიტიკულად მნიშვნელოვანი რესურსების შედინებას რეალურ ეკონომიკაში.

მეორე, უფრო ფართო მასშტაბიანი ეკონომიკური აღდგენაა შესაძლებელი მიკრო, მცირე და საშუალო საწარმოებისთვის ფინანსებზე ხელმისაწვდომობის გაზრდით. საქართველოს მოსახლეობის 43% სოფლად ცხოვრობს და მათი დიდი ნაწილი პატარა საწარმოებშია დასაქმებული ან დაკავებულია სოფლის მეურნეობით. მთავრობა უკვე წარმოადგენს გრანტებს და სხვა საშუალებებს მცირე და საშუალო საწარმოების ხელშესაწყობად, რომელთაც დასაქმებაში  დიდი წვლილი მიუძღვით და აგრძელებს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ინფრასტრუქტურული პროექტების დახმარებას, რაც საქონლის ტრანსპორტირებას და ელექტროენერგიასა და წყალთან უკეთეს წვდომას უზრუნველყოფს. ექსპორტზე ორიენტირებული სექტორების მეტი მხარდაჭერით  შესაძლებელი იქნებოდა მეტი სარგებლის მიღება ევროკავშირთან, ჩინეთთან და თურქეთთან დადებული თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმებებიდან,  რაც საქართველოს ბაზრების დივერსიფიცირებასა და უფრო დიდ ბაზრებზე გასვლაში დაეხმარებოდა.

მესამე, ფინანსებზე წვდომის გაძლიერება ასევე მნიშვნელოვანია სოფლის მეურნეობის გარდაქმნისთვის. სოფლის მეურნეობაზე მშპ-ის დაახლოებით 10% მოდის, მაგრამ მოსახლეობის თითქმის ნახევრის საარსებო საშუალების წყაროა. მიუხედავად ამისა, სექტორი მაინც დაბალი პროდუქტიულობით გამოირჩევა, რასაც წყობიდან გამოსული საირიგაციო ინფრასტრუქტურა, ახალ ტექნოლოგიებში ინვესტიციების ნაკლებობა, კოოპერატივების არარსებობა და მიწის ფრაგმენტაცია იწვევს. სოფლის მეურნეობისთვის ასევე ხელმიუწვდომელია ფულადი სახსრები, რადგან ბანკები მსხვილ მწარმოებლებზე არიან ორიენტირებული. შესაძლებელია წარმოების მნიშვნელოვან მასშტაბამდე გაზრდა,თუ საირიგაციოდ მეტი მიწა მომზადდება, გაუმჯობესდება ინფრასტრუქტურა, ლოგისტიკა უკეთ დააკავშირებს ფერმერს ბაზართან და გახსნის მეტ შესაძლებლობას ადგილობრივი გადამუშავებისთვის. სოფლად ცხოვრების ხარისხის გაზრდა ყველაზე ღარიბ და მოწყვლად თემებს საარსებო საშუალებებს გაუჩენს.

მეოთხე, კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რომ საქართველომ გააძლიეროს მუშაობა მოსახლეობისთვის თანამედროვე ეკონომიკის შესაფერისი სამუშაო უნარების გასავითარებლად. აშკარად შესამჩნევია ქვეყანაში სამუშაო უნარების მიმართულებით ჩავარდნა, რაც ბევრ ადამიანს არ აძლევს მაღალი შემოსავლის მიღების საშუალებას და ასევე აფერხებს დამსაქმებლებსაც. სისტემის გაუმჯობესება შესაძლებელია მეტი სტუდენტის მოზიდვით, კერძო სექტორთან თანამშრომლობით და დასაქმების ადგილზე გადამზადებით კარიერული წინსვლისთვის ბიძგის მისაცემად. მეტი ინვესტიცია სასწავლო პროგრამებში, პარტნიორობასა და ხელსაყრელი პირობების შექმნაში პოზიტიურ ცვლილებებს მოიტანს, განსაკუთრებით ისეთ ინიციატივებთან ერთად, რომლებიც ეროვნული შრომისა და დასაქმების ახალი სტრატეგიის მიხედვით სამსახურის მაძიებლებისა  და დამსაქმებლების ერთმანეთთან თანხვედრას მოიაზრებს.

და ბოლოს, საქართველოს შეუძლია, გამოიყენოს შესაძლებლობა ქალაქების უფრო მდგრადი განვითარებისთვის. სოფლად არათანაბარმა განვითარებამ გაზარდა მიგრაცია ქალაქებში
და განსაკუთრებით თბილისში: ქართული ეკონომიკის მთავარ მამოძრავებელ ცენტრში. ქვეყნის რეგიონულ კლასტერებში კარგად განაწილებულ ტურიზმსა და თემების ინფრასტრუქტურას ეკონომიკის თანაბარი ზრდის პოტენციალი აქვს. „მწვანე და ჯანსაღი ქალაქის“ კონცეფციისთვის ახალი პარკებისა და რეკრეაციული ადგილების შექმნით თბილისსა  და სხვა ქალაქებში მწვანე სატრანსპორტო დერეფნების განვითარებაა შესაძლებელი, სადაც უპირატესობა ფეხით მოსიარულეებსა და საზოგადოებრივ ტრანსპორტს მიენიჭება. 

საქართველომ არაჩვეულებრივად გაართვა თავი Covid-19-ის ჯანდაცვის გამოწვევებს, მაგრამ ეპიდემიამ აჩვენა, რომ ქვეყანა კვლავაც ტურიზმსა და ვაჭრობაზეა დამოკიდებული და არათანაბარია ზრდის დინამიკა, განსაკუთრებით – სოფლად; ხოლო ქალაქების მოსახლეობამ სუფთა ჰაერით, ფეხით მოსიარულეთათვის ქუჩებში თავისუფლად  გადაადგილებისა და ღია სივრცეებით სარგებლობის სიკეთეებით ისარგებლა.

ეკონომიკის აღდგენის პროცესი ახლო დაკვირვებას საჭიროებს,ხოლო საქართველოს უნიკალური შესაძლებლობა აქვს, გამოიყენოს თავისი ძლიერი მხარეები და ზრდის იმ ახალ ეტაპზე გადავიდეს, რომელიც მეტად მედეგია და თითოეული მოქალაქის ჩართულობას გაითვალისწინებს.

დაიბეჭდა Forbes Georgia